Van ons allemaal sinds 2022

David vecht met drie aan hem geketende ondeugden, ‘Macht’, ‘Geweld’ en ‘Het lichaam’. Hij wint het van ze, want op de achtergrond onder de poort zien we David nog eens, maar nu zonder de ondeugden. Hij pakt schalen aan die hem vanuit de hemel, waarschijnlijk door de handen van God, worden aangereikt. De symboliek is te persoonlijk om te kunnen verklaren, maar het is vrij zeker dat David Joris met de David in de tekening zowel naar koning David uit de Bijbel als naar zichzelf verwijst. Joris, die door geloof en uitspraken veel tegenstanders had, kreeg door religieuze visioenen het idee dat hij tussen God en de mens bemiddelde en zelfs dat hij een zoon van Jezus was.

Waarom gesteund

De vroeg-Nederlandse glasschilder David Joris was vooral bekend als een leider van wederdopers binnen de Reformatie. Het getekende oeuvre van David Joris is klein en bestond tot nu toe uit onzeker toegeschreven werken. Met de aankoop van deze tekening is het Nederlandse openbaar kunstbezit niet alleen een tekening van David Joris rijker, het is in die collectie ook nog eens de eerste tekening. Het werk past bovendien uitstekend in de zorgvuldig samengestelde verzameling vroeg-Nederlandse tekeningen van Teylers museum met daarin grote namen zoals die van Pieter Aertsen, Dirck Barendsz, Crispijn van den Broeck, Marten van Cleve, het atelier van Dirck Crabeth, Jacques de Gheyn II en Maerten van Heemskerck.

Met dank aan

Aangekocht met steun van de Vereniging Rembrandt (mede dankzij haar KOG-Vereniging Rembrandt Fonds, haar Themafonds Prenten en Tekeningen en een schenking van The School of Life Amsterdam) en Matthijs de Clercq

Vragen

Valt je iets op? Of heb je extra informatie over dit object? Laat het ons weten!

Bulletin

Verkleind Joris David strijdend met de ondeugden

De 'Duivel van Delft'

Bulletin van de Vereniging Rembrandt, zomer 2022, pp. 41-42

Download

Bekijk het werk in context

1 / 3

Glasschilderkunst

David Joris was opgeleid tot glasschilder. In de 16de eeuw werden gebrandschilderde glazen niet alleen toegepast in kerken, maar ook in particuliere woningen en openbare gebouwen. Een mooi voorbeeld van zo’n glasruitje op klein formaat van Joris’ tijdgenoot Dirck Vellert bevindt zich in het Rijksmuseum. Dergelijke voorstellingen hadden niet alleen tot doel de huizen te versieren, maar ook om de bewoners en voorbijgangers iets bij te brengen. De moralistische boodschap van dit glasruitje is dat partijdige rechtspraak op gruwelijke wijze wordt gestraft.

Dirck Vellert, Het oordeel van Cambyses, 1542 | grisailleverf op glas, 29,4 cm (diameter) | Rijksmuseum, Amsterdam

2 / 3

Landschap

In Joris’ tekening is een prachtig vergezicht naar een landschap met door bosschages overwoekerde ruïnes te zien. De tekenstijl en het type landschap doen denken aan de getekende landschappen van Jan van Scorel, een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de renaissancestijl in de Noordelijke Nederlanden. In Museum Boijmans Van Beuningen wordt een tekening bewaard die Scorel mogelijk tijdens zijn verblijf in Italië maakte. Deze voorstelling is zeer waarschijnlijk naar het leven getekend, terwijl Joris’ landschap uit de fantasie lijkt te zijn ontsproten.

Jan van Scorel, Heuvellandschap met stad, ca. 1519-21 | pen en bruine inkt op papier, 13,5 x 21,3 cm | Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam

3 / 3

Ketter

Als een van de belangrijkste leiders van de Nederlandse doperse beweging was Joris de meest gezochte ketter in het Habsburgse rijk, continu vervolgd en opgejaagd door het katholieke bewind. Nog lang na zijn dood bleef zijn verhaal bekend. In 1608 werd zijn portret opgenomen in een overzicht van ‘der voorneemste hooft ketteren’. In de begeleidende tekst wordt vermeld dat enkele jaren na zijn dood zijn ‘stinckent lichaam’ werd opgegraven en alsnog op de brandstapel werd gegooid, samen met al zijn geschriften.

Christoffel van Sichem, naar Jan Cornelisz van ‘t Woudt, Portret van David Joris, 1608 | ingekleurde ets en gravure | gepubliceerd in: Christoffel van Sichem, Historische beschrijvinge ende affbeeldinge der voorneemste hooft ketteren, so vande catholijcke, ende christelijcke kercke, ghelijck als swermers ende dwaelgeesten verbannen ende verworpen syn, Amsterdam 1608