Beschrijving

Dit 15de-eeuwse houten beeld dat Zittende Maria met staand Christuskind voorstelt komt hoogstwaarschijnlijk uit de omgeving van de Utrechtse beeldhouwer Adriaen van Wesel (ca. 1415-1490). Opvallend is dat het beeldje aan de onderkant gemerkt is met het Antwerpse handje, wat er op wijst, dat het beeld in Antwerpen werd verkocht. Utrecht was in de late 15de en de vroege 16de eeuw het middelpunt van de Noordwest-Europese beeldhouwkunst. De beelden die hier werden gemaakt waren realistischer dan wat er elders werd geproduceerd, en daar was vraag naar. Het beeldje wordt gekenmerkt door een bijzondere iconografie: het Christuskind is staand afgebeeld met daarbij een openvallende tuniek die het naakte onderlichaam van het kind laat zien als verwijzing naar zijn besnijdenis.

Waarom gesteund

In februari 2016, drie weken voor de kunst- en antiekbeurs TEFAF in Maastricht van start ging, werd het beeldje aangeboden aan Museum Catharijneconvent. Het beeld is vervaardigd door een meester uit Utrecht, vanwege zijn stijl vermoedelijk uit de omgeving van Adriaen van Wesel. Daarnaast geeft dit beeld blijk van de bestaande handelscontacten tussen Utrecht en Antwerpen. Ten slotte heeft het werk een zeldzame iconografie. Dit alles maakt dat Zittende Maria met staand Christuskind een prachtige aanvulling is op de collectie van Museum Catharijneconvent, dat zwaartepunten heeft op religieuze kunst en Utrecht.

Met dank aan

Aangekocht met steun van de Vereniging Rembrandt (mede dankzij haar Schoufour-Martin Fonds en haar Mr. J.J.A.M. Kennis Fonds), het legaat van Koos Bogaarts, de Vereniging Vrienden van Museum Catharijneconvent en bijdragen van vrienden en familie van oud-directeur Henri Defoer

Vragen

Valt je iets op? Of heb je extra informatie over dit object? Laat het ons weten!

Bulletin

Superieure beeldhouwkunst uit de 15de eeuw

Bulletin van de Vereniging Rembrandt, zomer 2016, pp. 17-20

Download

Bekijk het werk in context

1 / 3

Visioen van keizer Augustus en Visioen van de evangelist Johannes op Patmos

Slechts twee beeldengroepen zijn met zekerheid door de Utrechtse beeldhouwer Adriaen van Wesel gemaakt. Zij maakten onderdeel uit van het Mariaretabel dat Van Wesel maakte voor de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap in ’s Hertogenbosch, dat gelukkig tijdens de Beeldenstorm van 1566 gespaard bleef na voorzorgsmaatregelen van de rentmeester van de broederschap.

Adriaen van Wesel, Links: Visioen van keizer Augustus, rechts: Visioen van de evangelist Johannes op Patmos, 1475-77. Eikenhout, met resten van polychromie, Augustus: 48,2 x 34,5 x 17 cm (kast: 86,7 x 61,5 x 32 cm), Johannes: 47,4 x 33,9 x 17 cm (kast: 86,5 x 61,6 x 32 cm). Illustre Lieve Vrouwe Broederschap (Het Zwanenbroedershuis), ’s Hertogenbosch

2 / 3

Pelgrimsteken met besnijdenis van Christus

Het Utrechtse beeldje van de Zittende Maria met het staand Christuskind verwijst naar de besnijdenis, waarbij het Christuskind van zijn voorhuid was ontdaan en had gebloed. Het was de eerste keer dat Jezus ten behoeve van de verlossing van de mensheid zijn bloed had vergoten. De besnijdenis is een van de zogenaamde zeven bloedstortingen van Jezus, waarvoor in de late middeleeuwen een grote devotie bestond (de andere zes bloedstortingen zijn: Christus in Gethsemane, de geseling van Christus, de doornenkroning, de val onder het kruis, de kruisiging en de lanssteek).

Maker onbekend (Antwerpen), Pelgrimsteken met besnijdenis van Christus, tweede helft 14de eeuw. Lood-tinlegering, 5 x 2 cm. Erfgoed Gemeente Utrecht

3 / 3

Maria met kind, staande op een maansikkel

Dit Mechelse beeldje is evenals het Utrechtse beeld van de Zittende Maria met staand Christuskind, een voorbeeld van de middeleeuwse belangstelling voor Jezus’ geslachtsdelen. Maria staat op de maansikkel. Ze draagt het Christuskind op haar rechterarm en houdt het met beide handen vast. Het kind is in halfzittende houding naar de beschouwer gekeerd en draagt een tuniekje met een openvallend split dat de genitaliën en beentjes vrijlaat. Mechelen was in de late middeleeuwen een belangrijk productiecentrum voor voornamelijk kleine houten devotiebeeldjes, bestemd voor privégebruik. Ze zijn herkenbaar aan hun ronde, veelal popperige gezichtjes met kraaloogjes. Vandaar dat men ook wel spreekt van ‘Mechelse pupkes’.

Maker onbekend (Mechelen), Maria met kind, staande op een maansikkel, ca. 1500. Eikenhout, ca. 38,5 x 12,5 x 8 cm. Museum Catharijneconvent, Utrecht