4 november 2020
Dierensatire voor Het Noordbrabants Museum
Het Noordbrabants Museum heeft een 17de-eeuwse dierensatire aangekocht voor de vaste collectiepresentatie. Het museum spotte dit schilderij van Cornelis Saftleven afgelopen maart op TEFAF, maar had de koop nog niet rond toen deze kunstbeurs - en de rest van de wereld – op slot ging vanwege COVID-19. Dat veranderde echter niets aan het oordeel van de Vereniging Rembrandt: deze kans mocht absoluut niet gemist worden.
Cornelis Saftleven, Satire op de uittocht van de geestelijkheid uit 's-Hertogenbosch in 1629, 1629 | olieverf op paneel, 40,3 x 55,6 cm | Het Noordbrabants Museum, 's-Hertogenbosch | gesteunde aankoop uit 2020
Het beleg van 's-Hertogenbosch
In 1629 veroverde prins Frederik Hendrik de stad ‘s-Hertogenbosch op de Spanjaarden. Dat betekende een grote triomf voor de Republiek. Het Rooms-katholieke bolwerk ‘s-Hertogenbosch was namelijk vanaf 1579 trouw gebleven aan de Habsburgse heersers. Ook gold de stad door haar strategische ligging als een van de sterkste schakels in de Spaanse linie. Al snel na de inname werden kunstwerken gemaakt waarop de verovering van de stad en de terugtrekking van de Spaanse troepen is afgebeeld. Dit schilderij van Cornelis Saftleven (1607-1681) is echter de enige dierensatire die met deze historische gebeurtenis verbonden kan worden.
Uittocht
Voor zijn schilderij koos Saftleven een moment dat volgde op de inname van 's-Hertogenbosch: de uittocht van de Rooms-katholieke geestelijkheid. Als onderdeel van de protestantse Republiek mochten de Bossche Rooms-katholieken namelijk niet langer hun geloof in het openbaar belijden. Nadat de kloosters en kerken werden onteigend, moest de Roomse geestelijkheid de stad verlaten. Saftleven heeft dat moment verbeeld als een processie van dieren en fantasiewezens, waarvan de kleding en attributen verwijzen naar specifieke kloosterordes of posities binnen de Roomse kerk. Zo behoort het zwijn met de bel tot de Antoniusbroeders, en stelt de olifant – met zijn oren tot mijter gevouwen – waarschijnlijk de bisschop van 's-Hertogenbosch voor.
Detail met de 'bisschop' en de 'Antoniusbroeder' uit de dierensatire van Cornelis Saftleven. Een fabeldier met een aardewerken pot op zijn kop, leidt de kruiwagen.
Fantasierijke satire
Cornelis Saftleven beoefende vele schilderkunstige genres, maar blonk vooral uit als satireschilder. De fantasiewezens en dieren op die schilderijen zijn altijd met veel originaliteit vormgegeven, en hun verwerpelijke gedragingen zijn zelfs voor het moderne oog vaak direct herkenbaar. Tot voor kort bevonden zich slechts twee satireschilderijen van Saftleven in de Collectie Nederland: Die wil rechten om een koe in Museum Boijmans Van Beuningen en Satire op de berechting van Johan van Oldenbarnevelt in het Rijksmuseum. Dit derde schilderij is in Het Noordbrabants Museum in 's-Hertogenbosch prachtig op zijn plaats. Het museum besteedde in zijn vaste collectiepresentatie al uitgebreid aandacht aan de inname van de stad in 1629. Met deze fantasierijke satire kan het museum een aansprekend en kleurrijk facet aan dat verhaal toevoegen.
Met dank aan
Deze aankoop is tot stand gekomen met steun van de Vereniging Rembrandt (mede dankzij haar Jheronimus Fonds en haar Mevrouw dr. E. Frederiks Fonds).
Meer weten? Klik hier.
Laatste nieuws
