Dromen najagen #4

Ontdekkingsreis langs wondere werelden

‘Dwarfed by the vast expanse of the open ocean, the biggest animal that has ever lived on our planet: a blue whale. Thirty meters long and weighing over 200 tonnes, it’s far bigger than even the biggest dinosaur. Its tongue weighs as much as an elephant, its heart is the size of a car, and some of his blood vessels are so wide that you could swim down them. Its tail alone is the width of a small aircraft’s wings.’

Het is bijna onmogelijk om niet geïnspireerd te raken door David Attenborough. Met zijn enorme kennis en aanstekelijke enthousiasme heeft hij miljoenen mensen laten inzien dat de natuur een oneindige bron van verwondering is – en wij ons ook daarom zouden moeten inzetten om die te beschermen. Inmiddels 98 jaar oud spreekt hij met zijn warme, rustgevende stem nog steeds natuurdocumentaires in.  

Met de hierboven geciteerde woorden begint Attenborough de BBC-documentaire The Blue Planet uit 2001. Aan de universiteit liet ik deze scène (te bekijken onderaan deze column) wel eens zien in een college over het schrijven van objectteksten. Elke conservator kan je vertellen dat dit een vak apart is. Met maximaal 70 woorden (bij meer haakt bijna iedere lezer af) moet je niet alleen duidelijk maken wat het kunstwerk in kwestie zo bijzonder maakt, maar de lezer ook prikkelen om nog een keer en dan scherper naar het werk te kijken. De beste objectteksten gaan nog een stap verder. Die nemen de museumbezoeker mee op een onthullende reis en smeden een emotionele band tussen haar en het kunstwerk. Hierbij helpt het als je beeldend en met passie vertelt. En dan heb je aan Attenborough een uitstekende leermeester.

Voordat ik met de studenten inging op het ‘recept’ voor de ideale objecttekst stelde ik hun de vraag om welke redenen zij eigenlijk een museum bezoeken. ‘Ter ontspanning’, riep de een, ‘om iets te leren’, de ander. Het meest instemmend werd gereageerd op de student die antwoordde met: ‘ter verwondering’.Ik hoopte op dat antwoord en die bijval, want ook voor mij is dit de belangrijkste reden voor een museumbezoek. Als je het mij vraagt, moeten musea bij hun publiek het volgende bereiken op lichamelijk niveau: verwijde ogen, een glimlach, een snellere hartslag en, als het even kan, kippenvel. Objectteksten spelen daarbij een cruciale rol, maar belangrijker nog is wat je laat zien, hoe je dat laat zien en waar je dat laat zien. 

Geluk is realiteit minus verwachtingen. Dat lijkt ook het Bonnefanten in Maastricht te begrijpen. Bezoek je dit museum voor het eerst, dan zie je bij binnenkomst niet wat je verwacht te zullen zien. Zoals The Blue Planet begint met een van de meest indrukwekkende dieren uit de oceaan, begint het Bonnefanten met een van de meest tot de verbeelding sprekende werken uit de collectie: Grayson Perry’s Tomb of the Unknown Craftsman. Vanwege de plaatsing van dit mysterieuze fantasieschip in het entreegebied zet het museum bovendien meteen de toon: hier ga je op ontdekkingsreis langs wondere werelden. 

Op YouTube is de openingsscène van The Blue Planet inmiddels twee miljoen keer bekeken. Toen ik laatst door de commentaarsectie scrolde, zag ik een reactie die de populariteit van de video volgens mij perfect verklaart: ‘I’ve been looking up this video from time to time over the years whenever I need to fill my heart with wonder.’ Ik hoop zo dat musea, in een periode dat wij zoveel van hen vragen, niet uit het oog verliezen dat de meeste mensen om dezelfde reden een museum binnenstappen: om even te ontsnappen uit de dagelijkse hectiek en hun hart te vullen met verwondering.

Hilbert Lootsma
Hoofd Inhoud en Communicatie bij de Vereniging Rembrandt