O, zit dat zo

Hoe anders dan het eindeloze getreuzel in eigen land, waar het maar niet opschiet met museale verbouwingen. Ondertussen verhoogt de Franse regering ook nog de cultuurbegroting met 6 procent. En in Le Journal des Arts lees ik over Parijs: ‘un public très éduqué, une formidable concentration de musées et de fondations de premier plan, et une communauté de collectionneurs et de mécènes lavisés’ (een zeer ontwikkeld publiek, een geweldige concentratie van eersterangs musea en culturele organisaties, en een gemeenschap van scherpzinnige verzamelaars en begunstigers). Zij wel.

Het Musée de l’histoire de l’immigration is gehuisvest in het voormalige Palais de la Porte Dorée, een overblijfsel van de Exposition Coloniale Internationale in 1931. Alle wanden van dit imposante gebouw zijn van plint tot dak gevuld met koloniale voorstellingen, allegorieën en tropische gewassen, en uitbundig gedecoreerd met schaars geklede bewoners van de toenmalige Franse koloniën. Ik beschouw dit soort heroïsche symboliek vooral zoals het destijds bedoeld is, namelijk als propaganda voor en door mensen van toen. Aan wie al moeite heeft met het omstreden zijpaneeltje van onze Gouden Koets en afbeeldingen niet in hun historische context kan plaatsen, raad ik een bezoek daarom ten zeerste af. De alweer bijna vergeten politici Harry van Bommel en Mariko Peeters betitelden de allegorische voorstelling Hulde der koloniën op de Gouden Koets als slavernijpanelen, waardoor de discussie op vileine wijze vlam vatte. Natuurlijk, de muren van het Palais de la Porte Dorée bieden met even rijp als overdadig fruit en vrouwelijk vertoon ‘une ambiance exotique et féerique’ (volgens de website van het Palais), maar dat was destijds ook al een sprookje.

Tegelijk met de Exposition Coloniale Internationale vond in 1931 al een tegententoonstelling plaats die de koloniale propaganda doorprikte. En dat is precies wat het Musée de l’histoire de l’immigration ook doet. Het verhaal vertellen, feitelijk, in de historische context, aan een hedendaagse bezoeker. ‘O, zit dat zo’, stel je dan vast wanneer er weer een jaartal of cijfer wordt gepresenteerd. Bijvoorbeeld over de uittocht van de 180.000 Franse hugenoten, van wie er aan het einde van de 17de eeuw circa 60.000 naar de Republiek vluchtten. Hun gedwongen vertrek was het gevolg van het herroepen van de godsdienstvrijheid door Lodewijk XIV in 1685. Voortaan gold zijn ‘Un roi, une loi, une foi’ (één koning, één wet, één geloof).

Afgezet tegen de 102.000 Oekraïense vluchtelingen (stand november 2023) die momenteel in ons land verblijven (op een huidige bevolking van ruim 17 miljoen inwoners), krijgen deze getallen ineens een andere betekenis. Getallen zijn hier overigens mensen. In de historisch beladen huls van een koloniaal propagandapaviljoen brengt het nieuwe Musée de l’histoire de l’immigration aan de hand van een op het eerste gezicht onbeduidend, klein, 18de-eeuws object op fascinerende wijze een razend actueel en immens thema in beeld. Het laat hiermee precies de betekenis zien van een museum op zijn best, voor de maatschappij van nu.

Deze column is eerder gepubliceerd in het Bulletin van de Vereniging Rembrandt (voorjaar 2024), in de serie Denkraam.