Een interview met Lodewijk Gerretsen

Een Indiase beddensprei, met zulke indrukwekkende kleuren, en meer dan 3,5 meter hoog – zoiets verwachten museumbezoekers misschien niet in Kasteel Amerongen. Wat dacht jij toen je deze palempore voor het eerst zag?

'Mijn eerste ontmoeting was een aantal jaar geleden, toen een Japanse onderzoeker er speciaal voor naar Kasteel Amerongen kwam. We hebben toen maar een klein stuk uitgerold, maar de prachtige kleuren en verfijnde details, zoals de geborduurde vogeltjes, maakten meteen grote indruk op mij. Ik dacht: dit is een topstuk in onze textielcollectie, dat moeten we laten zien'

Hoe kan het dat jij, als conservator, zo’n topstuk nog niet eerder had gezien?

'De palempore bevindt zich al heel lang op het kasteel, maar was de laatste jaren opgerold en de schoonheid was op die manier ‘onzichtbaar’. Ook weten we niet veel van de geschiedenis van het object. Palempore’s waren vanaf de 17de eeuw heel geliefd bij de Engelse en Nederlandse elite. Dit exemplaar is 18de-eeuws, maar het is niet bekend welke kasteelbewoner de eerste eigenaar was. Wel komt in de inventaris van 1819 al een ‘Een fraay geborduurd spreij’ voor – dat zou heel goed over de palempore kunnen gaan.'

Waarom heb je de palempore niet meteen na de ‘herontdekking’ tentoongesteld?

'Onze tentoonstellingen zijn altijd gekoppeld aan de families die Kasteel Amerongen hebben bewoond; van hun rol in de vaderlandse geschiedenis tot hun huisdieren. De palempore leende zich minder goed voor de gekozen onderwerpen van de afgelopen jaren. We hadden de sprei natuurlijk over een bed kunnen draperen, maar dan waren de voorstelling en de kleuren weggevallen in het historische interieur. Nu hebben we een nieuwe tentoonstellingszaal gecreëerd, waar alleen de palempore aan de wand hangt.'

Dus jullie zijn nu een tentoonstellingszaal rijker?

Dat klopt, en dat is echt te danken aan deze actie van de Vereniging Rembrandt en de Turing Foundation – zonder jullie bijdrage was de palempore voorlopig niet te zien geweest. Als de palempore na 29 november weer in depot is, gaan we in deze zaal wellicht een ander topstuk presenteren.

Kasteel Amerongen heeft een grote collectie historisch textiel. Is de palempore een unicum in die verzameling, of bezitten jullie nog meer exotische stoffen?

'De rijkdom van onze collectie heeft vooral te maken met de stoffering van het kasteelinterieur, die op Kasteel Amerongen nog heel ‘intact’ is. Vaak zijn de stoffen in historische interieurs namelijk niet meer aanwezig. Binnen onze collectie is de palempore het enige stuk uit India; wel is het hemelbed in de Lodewijkkamer bespannen met Chinese zijde, die prachtig geborduurd is. De palempore bevat trouwens Chinese motieven, maar ook bladmotieven die geïnspireerd zijn op Vlaamse wandtapijten – het ontwerp is, dankzij de levendige handel in die periode, echt een cross-over van culturen.'

Rembrandtlid Niels uit Den Haag heeft een vraag ingestuurd. Hij wil graag weten of de decoratie op de palempore is geweven of geschilderd, en of de ontwerper ook de uitvoering deed.

'Deze palempore is geborduurd, en dat is heel zeldzaam. De meeste Indiase beddenspreien die vanaf de 17de eeuw naar Europa kwamen, waren ‘sitsen’, waarbij de decoratie met de hand werd geschilderd, of met een sjabloon werd aangebracht. In beide gevallen vereist de uitvoering grote precisie en veel tijd. Hoe de taakverdeling binnen het atelier was? Dat zal per regio vermoedelijk anders zijn geweest.'

Tot slot: de presentatie heeft als ondertitel ‘ode aan de engelen’ – wie zijn dat?

'Die engelen zijn de vrijwilligers die onder begeleiding van een textielrestaurator al vanaf 1979 onze collectie historisch textiel verzorgen. Voor de coronacrisis kwamen zij regelmatig op het kasteel bij elkaar, maar dat is nu tijdelijk stopgezet. De palempore lag opgerold in hun ‘engelenkamer’ – onder de tafel waar zij met veel passie en geduld de stoffen uit onze collectie herstellen. Door de palempore uit te lichten, brengen we een heel toepasselijke ode aan hun onmisbare werk.'