Favoriet uitgelicht
Victory Boogie Woogie van Piet Mondriaan
Voor Ernst uit Rotterdam (Rembrandtlid sinds 2019)
Piet Mondriaans Victory Boogie Woogie is de favoriet van Ernst uit Rotterdam. Hans Locher, oud-directeur van het Kunstmuseum Den Haag, beschreef dit schilderij als ‘een triomferend antwoord op de Tweede Wereldoorlog’. Deze week, waarin we 75 jaar bevrijding herdenken, lichten we de Victory Boogie Woogie nader uit.
Naar Amerika
Het naziregime beschouwde de abstracte kunst van Piet Mondriaan als verwerpelijk. Twee van zijn schilderijen hingen op de beruchte tentoonstelling van Entartete Kunst in 1937. Toen nazi-Duitsland een jaar later Oostenrijk en Sudetenland bezette, besloot Mondriaan het Europese vasteland te verlaten. Hij verruilde zijn woonplaats Parijs voor Londen, waar hij goede vrienden had. Nog liever was Mondriaan naar Amerika verhuisd. Dat gebeurde in het najaar van 1940 - daags voor zijn vertrek werd zijn Londense atelier bijna door een Duitse bom geraakt.
Piet Mondriaan, Victory Boogie Woogie, 1942-44 | olieverf, tape, papier, houtskool en potlood op doek, 127,5 x 127,5 cm | Kunstmuseum Den Haag
De Victory Boogie Woogie is door een gift van De Nederlandsche Bank verworven door de Stichting Nationaal Fonds Kunstbezit en aan de Staat der Nederlanden geschonken in 1998. Sindsdien is het werk in bruikleen aan het Kunstmuseum Den Haag.
Een nieuw begin
In New York kon Mondriaan weer in vrijheid werken. Hij raakte geïnspireerd door de metropool, en in het bijzonder door de boogiewoogie-muziek. Het schilderij dat Mondriaan bij zijn dood in februari 1944 onvoltooid liet, had hij wel eens The Boogie Woogie Painting genoemd. Het zou bekend worden onder de naam die een kunsthandelaar er na Mondriaans dood aan gaf: Victory Boogie Woogie – want het schilderij was door Mondriaan ook als The Victory Painting beschreven. Hij begon het kunstwerk in 1942, toen Amerika inmiddels ook bij de oorlog betrokken was geraakt. Talloze regels die hij eerder voor zijn kunst had opgesteld, werden in de Victory Boogie Woogie gebroken: het einddoel was geen strikte balans, maar asymmetrie; er zijn geen zwarte lijnen, en de gekleurde lijnen zijn niet strak, maar opgebouwd uit kleine rechthoeken – waardoor een opgewekt ritme ontstaat, net als in de boogiewoogie-muziek. Het schilderij getuigt volgens de Mondriaan-kenner Carel Blotkamp ‘van de vitaliteit en het ongebroken geloof in een betere toekomst van de 71-jarige Mondriaan’.
Dat Mondriaan zijn kunst opnieuw had uitgevonden, maakte ook al grote indruk op zijn tijdgenoten. Toen de kunstverzamelaar Emily Tremaine het schilderij kort na Mondriaans dood voor het eerst zag, vertelde ze haar echtgenoot: ‘I’ve seen a picture where every door Mondriaan has closed, he has opened again’. Het optimisme van Mondriaans nieuwe werkwijze, en het contrast met de donkere oorlogsjaren, maken dat de Victory Boogie Woogie tegenwoordig wel gezien wordt als een ‘triomferend antwoord op de Tweede Wereldoorlog’ en als ‘het beeld van de overwinning van levensvreugde en vrijheid’. Door zijn onvoltooide staat zal het schilderij ook altijd nieuwsgierig blijven maken: waar zou deze nieuwe weg Mondriaan uiteindelijk gebracht hebben?
Bekijk het werk in context
Een hoopvolle toekomst
